Культурная сталіца Беларусі

Рэспубліканская акцыя "Культурная сталіца Беларусі" праводзіцца з 2010 года. Мэта акцыі – папулярызацыя дасягненняў нацыянальнай культуры, прэзентацыя самабытнасці гарадоў і рэгіёнаў і іх турыстычнай прывабнасці, актывізацыя мясцовай грамадскай ініцыятывы па падтрымцы нацыянальнай культуры, прыцягненне ўвагі шырокай грамадскасці і замежных турыстаў.

На працягу года культурную сталіцу наведваюць прафесійныя танцавальныя, музычныя, харэаграфічныя калектывы, арганізуюцца мастацкія выставы і кірмашы, актывізуецца дзейнасць рэгіянальных устаноў культуры і мясцовых улад.

Гістарычна, да пачатку акцыі, нефармальнае званне культурнай сталіцы Беларусі насіў горад Віцебск. У студзені 2010 года культурнай сталіцай краіны быў афіцыйна аб'яўлены старажытны горад Беларусі Полацк. Пасля гэтага штогод Міністэрствам культуры Рэспублікі Беларусь у рамках спецыяльнай акцыі вызначалася новая культурная сталіца:

• 2010 – Полацк
  
• 2011 – Гомель 
• 2012 – Нясвіж 
• 2013 – Магілёў
  
• 2014 – Гродна
  
• 2015 – Брэст 
• 2016 – Маладзечна
  
• 2017 – Бабруйск
  
• 2018 – Наваполацк
  
• 2019 – Пінск 
• 2020 – Ліда 
• 2021 – Барысаў
  
• 2022 – Орша 
• 2023 – Слуцк

У 2023 годзе статус "Культурнай сталіцы Беларусі" прысвоены старажытнаму Слуцку. Упершыню Слуцк (летапісны Случаск) згадваецца ў 1005 годзе ў «Патерику печерском», у главе «О поставлении Туровской епископии», як адзін з гарадоў Тураўскай зямлі (цэнтр удзельнага Слуцкага княства, якое вылучылася ў 1160 годзе, калі слуцкім князем стаў Уладзімір, унук Уладзіміра Манамаха (канчаткова аформілася ў 1190-я гады). У 20–30-я гады XIV стагоддзя княства ўвайшло ў склад Вялікага Княства Літоўскага. У 1395 годзе яго ўладальнікам становіцца сын вялікага князя літоўскага Альгерда – Уладзімір, а затым яго спадчыннікі князі Алелькавічы. Пры іх Слуцк атрымлівае Магдэбургскае права (1441 г.), становячыся трэцім горадам у Беларусі (пасля Брэста і Гродна), які меў самакіраванне. Да XVI ст. з'яўляўся адным з палітычных і культурных цэнтраў ВКЛ.

Росквіт культуры і мастацтва ў Слуцку прыпадае на XVIII стагоддзе. У горадзе дзейнічалі тэатр, балетная і музычная школы, іканапісная майстэрня, друкарня, бібліятэкі, народны тэатр-батлейка, "персіярня" – фабрыка вядомых слуцкіх паясоў, дзе вырабляліся паясы не толькі з шоўку, але і з залатых і сярэбраных нітак. Слуцкія паясы і сёння з'яўляюцца жамчужынай дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва Беларусі і гонарам многіх музеяў свету.

Пры двары слуцкага князя Гераніма Радзівіла быў тэатр – адзін з першых прафесійных тэатраў на тэрыторыі Беларусі. Там выступалі драматычныя акцёры, камедыянты, спевакі з Італіі і Аўстрыі. Пры тэатры працавала дзіцячая балетная школа – спецыяльна для выкладання ў ёй з Францыі быў выпісаны танцор і балетмайстар Луі Дзюпрэ.

На працягу стагоддзяў горад не раз падвяргаўся разбурэнням у выніку шматлікіх ваенных дзеянняў. Асабліва моцна пацярпеў Слуцк за гады фашысцкай акупацыі. У горадзе былі разбураны заводы, электрастанцыя, спалена і знішчана 80 працэнтаў грамадскіх, адміністрацыйных і жылых будынкаў.

Цяпер гэта адзін з раённых цэнтраў Мінскай вобласці з насельніцтвам звыш 60 тыс. чалавек. Гістарычныя, археалагічныя і архітэктурныя помнікі, якія захаваліся ў Слуцку, – гэта Міхайлаўская царква (другая палова XVIII ст.), былыя будынкі дваранскага сходу, духоўнага і камерцыйнага вучылішчаў, мужчынскай гімназіі, паштовай станцыі (усе – XIX стагоддзя) – захоўваюць памяць аб багатай і самабытнай гісторыі старажытнага горада на Случы. Культурнымі брэндамі краю сталі такія арыгінальныя форумы, як конкурс "Беларуская лялька" і абласное свята рамёстваў "Слуцкія паясы".

Новы імпульс культурнаму развіццю рэгіёна без сумнення надасць статус Слуцка ў якасці "Культурнай сталіцы Беларусі – 2023". Мінскім абласным выканаўчым камітэтам ад 9 чэрвеня 2022 г. № 514 зацверджана Праграма культурных мерапрыемстваў у рамках правядзення рэспубліканскай акцыі "Культурная сталіца года" ў 2023 годзе. Праграма дастаткова насычаная культурнымі падзеямі, складаецца з больш за 100 пунктаў. Больш інфармацыі пра "Культурную сталіцу Беларусі – 2023" можна знайсці на сайце Слуцкага раённага выканаўчага камітэта.

Даведачна.

Ініцыятыва аб аб'яўленні аднаго з гарадоў у якасці «культурнай сталіцы» нарадзілася ў Еўрапейскім саюзе амаль чатыры дзесяцігоддзі таму назад. Першым горадам, які атрымаў ганаровы тытул "Культурнай сталіцы Еўропы", сталі ў 1985 годзе Афіны (Грэцыя). На сённяшні дзень ужо больш за 60 еўрапейскіх гарадоў пабывалі ў гэтай ролі.

Праз некаторы час праект распаўсюдзіўся і на іншыя рэгіёны, асобныя краіны. Так, у 2010 годзе на другой Каардынацыйнай нарадзе кіраўнікоў органаў галіновага супрацоўніцтва гуманітарнай сферы Садружнасці Незалежных Дзяржаў была ініцыіравана Міждзяржаўная праграма "Культурныя сталіцы Садружнасці". Ініцыятыва аб падрыхтоўцы і рэалізацыі Міждзяржаўнай праграмы "Культурныя сталіцы Садружнасці" была адобрана Саветам па гуманітарным супрацоўніцтве дзяржаў - удзельніц СНД і Міждзяржаўным фондам гуманітарнага супрацоўніцтва дзяржаў - удзельніц СНД. А ў снежні 2012 года ў горадзе Ашхабадзе Саветам кіраўнікоў дзяржаў СНД было зацверджана Палажэнне аб Міждзяржаўнай праграме "Культурныя сталіцы Садружнасці".

Праграма прадугледжвае штогадовую канцэнтрацыю творчых рэсурсаў краін Садружнасці ў несталічных гарадах дзяржаў - удзельніц СНД, якія атрымалі статус "Культурная сталіца Садружнасці", і стварэнне яркай, багатай і разнастайнай палітры культурных і гуманітарных мерапрыемстваў, заснаваных на гістарычна склаўшыхся культурных сувязях і працягваецца ў дыяпазону самабытнымі культурамі суверэнных дзяржаў. Праграма заклікана раскрыць патэнцыял гарадоў, прыцягваючы ўвагу да іх багатай спадчыны. Першыя сертыфікаты культурных сталіц Садружнасці Незалежных Дзяржаў былі ўручаны беларускаму Гомелю і расійскаму Ульянаўску. А ўсяго за гэтыя гады 19 гарадоў з багатым мінулым і самабытнай культурай былі ўдастоены ганаровага звання "Культурная сталіца Садружнасці":

Міждзяржаўная праграма "Культурныя сталіцы Садружнасці" адносіцца да ліку значных праектаў СНД у галіне культуры і за гэтыя гады зарэкамендавала сябе як дзейсны інструмент умацавання супрацоўніцтва на прасторы СНД у гуманітарнай сферы.