Навука і інавацыі

Сучасная беларуская навука – гэта магутная інтэлектуальная індустрыя, якая развіваецца з прыцэлам на практыку, на ўкараненне вынікаў даследаванняў ва ўсе сферы народнай гаспадаркі краіны. Рэкамендацыі вучоных леглі ў аснову найважнейшых нацыянальных праграм: па атамнай энергетыцы, космасе, рэсурсазберагальных тэхналогіях, развіцці сяла і малых гарадоў Беларусі.

Беларусь уваходзіць у лік дзяржаў з высокім узроўнем навукова-тэхнічнага развіцця. За апошнія гады ўдалося захаваць і ўмацаваць навуковы патэнцыял краіны. 

Па стане на верасень 2020 г. у Рэспубліцы Беларусь акрэдытаваны 244 навуковыя арганізацыі, у тым ліку 82 арганізацыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, 36  – Міністэрства адукацыі, 26 – Міністэрства аховы здароўя, 20 – Міністэрства прамысловасці, 11 – Дзяржаўнага камітэта ваеннай прамыслолвасці, 4 – Міністэрства культуры, 65 арганізацый іншай ведамаснай падпарадкаванасці. Доля занятых навуковымі даследаваннямі і распрацоўкамі – каля 0,6% ад занятых у эканоміцы. Колькасць даследчыкаў у разліку на 1 млн жыхароў склала больш за 2 тыс. чалавек. У прафесійнай структуры навуковых кадраў пераважаюць спецыялісты ў галіне тэхнічных і прыродазнаўчых навук.

Адной з прыярытэтных задач дзяржаўнай навукова-тэхнічнай палітыкі з'яўляецца фарміраванне эфектыўнай арганізацыйнай мадэлі айчыннай навукі. Яна павінна ўяўляць сабой цэласную сетку тэхнічна абсталяваных, укамплектаваных кваліфікаванымі кадрамі, дастаткова вялікіх і ўстойлівых у фінансавым плане арганізацый, якія выконваюць фундаментальныя даследаванні сусветнага ўзроўню і ствараюць прыкладныя распрацоўкі па прыярытэтных напрамках  развіцця навукі і тэхналогій з высокім узроўнем канкурэнтаздольнасці.

Прыярытэтныя напрамкі навуковых даследаванняў распрацоўваюцца Нацыянальнай акадэміяй навук Беларусі, зацвярджаюцца Саветам Міністраў Рэспублікі Беларусь і з'яўляюцца падставай для размеркавання сродкаў рэспубліканскага і мясцовых бюджэтаў, што выдзяляюцца на навуковую дзейнасць. У адпаведнасці з Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 7 мая 2020 г. № 156 у Беларусі зацверджаны адзіныя прыярытэтныя напрамкі навуковай, навукова-тэхнічнай і інавацыйнай дзейнасці ў Беларусі на 2021–2025 гады. Згодна з дакументам прадугледжваецца далейшае развіццё інфармацыйных, медыцынскіх, біялагічных, машынабудаўнічых, аграпрамысловых тэхналогій, энергетыкі, будаўніцтва, рацыянальнага прыродакарыстання, забеспячэння бяспекі чалавека і грамадства. Чакаецца таксама актывізацыя сумеснай работы навуковых устаноў і прамысловых арганізацый па ўкараненні новых тэхналогій і стварэнні інавацыйных вытворчасцяў, павышэнне канкурэнтаздольнасці навукаёмістых і высокатэхналагічных сектараў нацыянальнай эканомікі.

Важнае месца ў інавацыйнай інфраструктуры займаюць навукова-тэхнічныя цэнтры, якія павышаюць эфектыўнасць узаемадзеяння навукі і вытворчасці. Дзейнасць вучоных накіравана на рашэнне задач па мадэрнізацыі прамысловасці і фарміраванні новай інавацыйнай эканомікі, стварэнне новых вытворчасцей 5-га і 6-га тэхналагічных укладаў.

Вялікая ўвага надаецца інфармацыйнаму забеспячэнню навукі і інавацый. Найбуйнейшымі бібліятэкамі краіны створана база даных "Вучоныя Беларусі".   Гэта карпаратыўны фактаграфічны інфармацыйны рэсурс, які змяшчае даныя аб асобах, якія маюць вучоныя ступені доктара/кандыдата навук, вучоныя званні; навуковых работніках і выкладчыках ВНУ, – аўтарах навуковых публікацый; інфармацыю пра навуковыя арганізацыі і іх структурныя падраздзяленні, а таксама вышэйшыя навучальныя ўстановы, дзе працуюць вучоныя.

Звесткі аб беларускіх навукоўцах і спецыялістах навукова-тэхнічнай сферы і вытворчасці: біяграфіі, галіна навуковай і вытворчай дзейнасці, дасягненні, узнагароды, спіс асноўных навуковых публікацый, бібліяграфічныя апісанні патэнтаў на вынаходніцтвы і карысныя мадэлі Рэспублікі Беларусь прадстаўлены ў базе даных Рэспубліканскай навукова-тэхнічнай бібліятэкі "Вынаходнікі Беларусі".

З мэтай развіцця супрацоўніцтва навукоўцаў-суайчыннікаў, якія працуюць у Беларусі і па-за яе межамі, абмену ідэямі і вопытам на Нацыянальным навукова-тэхнічным партале Рэспублікі Беларусь прадстаўлены праект віртуальнага месца сустрэчы "Беларускія навукоўцы за мяжой".

Дзейнасць у сферы навукі і інавацый заканадаўча рэгулюецца. На павышэнне ролі навукі ў сацыяльна-эканамічным развіцці Беларусі, стварэнне  спрыяльных умоў для захавання і развіцця навуковага патэнцыялу было накіравана рашэнне аб абвяшчэнні 2017 года Годам навукі.