Брэстчына

Абласны цэнтр – Брэст, адзін з самых старажытных гарадоў нашай краіны, горад з тысячагадовай гісторыяй. Першае летапіснае ўпамінанне аб ім адносіцца да 1019 г., калі горад уваходзіў у склад Тураўскага княства. Затым ён належаў кіеўскім, пінскім, галіцка-валынскім князям. Знаходзячыся на рубяжах Русі, Літвы і Польшчы, Брэст часта з'яўляўся прадметам спрэчак і ваенных сутыкненняў, не раз пакутаваў ад разбурэнняў і пажараў. З Брэстам звязана шмат важных гістарычных падзей. У 1596 г. тут была прынятая Брэсцкая царкоўная ўнія. У сакавіку 1918 г. у Белым палацы крэпасці быў заключаны Брэсцкі мірны дагавор паміж Савецкай Расіяй і Германіяй.

Колькасць насельніцтва Брэсцкай вобласці 1 388 тыс. чал .: беларусы (88%), рускія (6,4%), украінцы (2,9%), палякі (1,3%), іншыя (1%). Пераважае сельскае насельніцтва – 62,3%. Найбольш буйныя гарады Брэст, Баранавічы, Пінск, Кобрын.

Брэсцкая вобласць – цэнтр Беларускага Палесся, асаблівасцю якога з'яўляецца перавага адкрытых нізінных балот, азёр і рэк, пойменных лугоў і вербняковых хмызнякоў. На лясы прыходзіцца 36,9% тэрыторыі. У вобласці шмат унікальных прыродных комплексаў і помнікаў прыроды: Нацыянальны парк «Белавежская пушча», заказнікі «Спораўскі», «Сярэдняя Прыпяць», «Альманскія балоты», «Званец», «Дзікае». Плошча асабліва ахоўных прыродных тэрыторый і аб'ектаў складае 13% ад агульнай плошчы вобласці пры сярэднерэспубліканскай – 7,9%.

З карысных выкапняў ёсць торф (больш за 400 радовішчаў), будаўнічы камень (Мікашэвічы), тугаплаўкія гліны, фармовачныя і будаўнічыя пяскі, мел, гаручыя сланцы, буры вугаль.

Вядучае месца ў структуры прамысловасці Брэсцкай вобласці займаюць харчовая і лёгкая. Развітыя машынабудаванне, лясная і дрэваапрацоўчая прамысловасць, вытворчасць будаўнічых матэрыялаў. У вобласці вырабляюць ўсе беларускія электралямпы, газавыя пліты, практычна ўсё тэхналагічнае абсталяванне для лёгкай прамысловасці і грамадскага харчавання, для ліцейнай вытворчасці, кавальска-прэсавага абсталявання. Прадукцыя вобласці пастаўляецца на беларускі рынак, у краіны СНД. Далёка за межамі краіны вядомы прамысловыя брэнды Брэстчыны: «Савушкін прадукт», «Санта Брэмар», «Гефест», «Пінскдрэў», цацкі «Палессе» і інш.

Больш за 80% прамысловага патэнцыялу сканцэнтравана ў буйных гарадах – Брэст, Пінск, Баранавічы, Кобрын. У Мікашэвічах знаходзіцца вытворчае аб'яднанне «Граніт» па здабычы будаўнічага каменю, у г. Белаазёрск другая па магутнасці ў рэспубліцы Бярозаўская ГРЭС. Больш за 20 гадоў функцыянуе першая ў Беларусі свабодная эканамічная зона «Брэст». У цяперашні час тут ажыццяўляюць гаспадарчую дзейнасць 75 рэзідэнтаў. Геаграфія экспарту ахоплівае больш за 60 дзяржаў свету. Гандлёва-эканамічныя сувязі з іншымі дзяржавамі развіваюцца таксама ў рамках еўрарэгіёну «Буг». Асноўныя партнёры – Расія (каля 75% экспарту), Германія, Польшча, Украіна і Кітай.

Сельская гаспадарка вобласці спецыялізуецца на малочна-мясной жывёлагадоўлі, свінагадоўлі, бульбаводстве, вырошчванні пшанічных культур і цукровых буракоў. Вобласць утрымлівае першае месца ў Беларусі па экспарту сельгаспрадукцыі і харчавання, забяспечваючы больш за чвэрць рэспубліканскага аб'ёму.

Рэгіён мае добра развітую транспартную інфраструктуру: па яго тэрыторыі праходзяць міжнародныя аўтамабільныя і чыгуначныя магістралі, якія злучаюць Заходнюю Еўропу з краінамі СНД, Балтыі і Украінай. У Брэсце функцыянуе аэрапорт.
Выгаднае геаграфічнае становішча спрыяе актыўнай рэалізацыі дзяржаўнай праграмы развіцця лагістыкі, у рамках якой у рэгіёне створаны 5 лагістычных цэнтраў.

Па тэрыторыі вобласці праходзяць нафтаправод «Дружба», газаправод Таржок – Мінск – Івацэвічы з адгалінаваннем на Кобрын – Брэст – Варшаву.

У вобласці забяспечана ўстойлівае функцыянаванне сістэмы адукацыі, яе мадэрнізацыя ажыццяўляецца ў адпаведнасці з сучаснымі патрабаваннямі. Прыярытэтным напрамкам з'яўляецца работа з адоранымі навучэнцамі. На базе Дзяржаўнай установы адукацыі «Брэсцкі абласны ліцэй імя П.М. Машэрава» створаны рэсурсны цэнтр, у рамках якога рэалізуецца падрыхтоўка навучэнцаў вобласці да рэспубліканскіх і міжнародных алімпіяд па вучэбных прадметах і навукова-практычных канферэнцый.

У 4 ўстановах вышэйшай адукацыі вобласці (Баранавіцкі дзяржаўны ўніверсітэт, Палескі дзяржаўны ўніверсітэт, Брэсцкі дзяржаўны ўніверсітэт імя А.С. Пушкіна, Брэсцкі дзяржаўны тэхнічны ўніверсітэт) навучаецца звыш 33 тысяч студэнтаў.
Актыўна ўкараняюцца сучасныя медыцынскія тэхналогіі, дзякуючы якім з'явілася магчымасць на абласным узроўні атрымаць высокаспецыялізаваную дапамогу – аперацыі на сэрцы, перасадку ныркі, печані, эндапратэзаванне буйных суставаў, перасадку крышталіка, эндаскапічныя аперацыі на шчытападобнай залозе, лёгкіх, органах брушной поласці і інш.

На тэрыторыі Брэсцкай вобласці размяшчаюцца 6 санаторыяў, 15 санаторыяў-прафілакторыяў, 1 лячэбна-аздараўленчы комплекс, 4 дзіцячыя санаторыі, 33 базы адпачынку, 40 аздараўленчых лагераў.

Разнастайнае і насычанае культурнае жыццё вобласці, якое забяспечваецца працай дзяржаўных устаноў культуры і мастацтва, сярод якіх 536 клубных устаноў, 538 бібліятэк, 19 музеяў, 8 паркаў культуры і адпачынку, 3 тэатры, філармонія, 3 сярэдне-спецыяльных і 87 навучальных устаноў культуры і мастацтва .

Фестывальны рух вобласці прадстаўлены ўжо стаўшымі традыцыйнымі міжнароднымі форумамі класічнай музыкі «Студзеньскія музычныя вечары» і тэатральнага мастацтва «Белая Вежа», нацыянальным фестывалем беларускіх фільмаў, міжнародным фестывалем духавой музыкі «Фанфары», абласнымі фестывалямі эстрады «Рытмы маладосці», тэатральнага мастацтва «Тэатральнае Палессе», рэгіянальнага фальклору» Галасы Палесся «і інш.

Штогод праходзяць абласныя пленэры мастакоў, разьбяроў манументальнай скульптуры і іншых рамёстваў.

Асабліва багатай на разнастайныя культурныя падзеі стала Брэсцкая вобласць у 2019 г.: перш за ўсё, на працягу года сталіца рэгіёну ўрачыста і маштабна святкавала свой «Міленіум». Усяго было праведзена каля тысячы рознафарматных мерапрыемстваў: тэматычнае добраўпарадкаванне і афармленне горада, адкрыццё новых сацыяльных аб'ектаў, арганізацыя міжнародных канферэнцый, конкурсаў, фестываляў, культурна-масавых і спартыўных мерапрыемстваў. Больш таго ў год святкавання свайго тысячагоддзя Брэст быў аб'яўлены культурнай сталіцай СНД. Гэта дазволіла абласному цэнтру набыць яшчэ большую пазнавальнасць ў свеце і стаць пляцоўкай для пашырэння культурных сувязей з краінамі – удзельніцамі Садружнасці. У эпіцэнтры найважнейшых культурных падзей краіны ў 2019 г. быў i раённы цэнтр Брэстчыны Пінск – горад з багатай гісторыка-архітэктурнай спадчынай, які атрымаў ганаровы статус культурнай сталіцы Беларусі-2019.

У цэлым з кожным годам Брэст і Брэстчына становяцца ўсё больш адкрытымі і прывабнымі для гасцей і турыстаў з усяго свету. І гэта не выпадкова. Брэстчына – багаты на матэрыяльныя і духоўныя каштоўнасці рэгіён Беларусі, дзе размешчаны больш за 2,5 тысячы помнікаў культуры, гісторыі і архітэктуры, з іх 778 уключаны ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь. Візітнай карткай вобласці з'яўляюцца мемарыял «Брэсцкая крэпасць-герой» і Нацыянальны парк «Белавежская пушча». З 4 аб'ектаў Беларусі, унесеных у Спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА, – два: Белавежская пушча і пункты Дугі Струве, размешчаны на тэрыторыі Брэсцкай вобласці. Менавіта тут з'явілася першая на тэрыторыі Беларусі друкарня, надрукаваны шэдэўр сярэднявечнай літаратуры – Брэсцкая Біблія.

Сярод іншых значных гісторыка-культурных і турыстычных аб'ектаў вобласці: Камянецкая вежа, Палацавы комплекс Сапегаў у Ружанах, сядзіба Нямцэвічаў у в. Скокі Брэсцкага раёна, Францысканскі манастыр у Пінску, архітэктурная жамчужына Беларусі XIX ст. Косаўскі палац Пуслоўскіх і Музей-сядзіба Тадэвуша Касцюшкі ў Івацэвіцкім раёне і інш.

Найважнейшая роля ў захаванні і папулярызацыі гісторыка-культурнай спадчыны рэгіёна належыць музеям. Найбуйнейшы – Брэсцкі абласны краязнаўчы музей – мае 4 філіялы: археалагічны музей «Бярэсце» – адзіны ў Еўропе музей сярэднявечнага ўсходнеславянскага горада, найбольш наведвальны з музейных аб'ектаў Брэста; Камянецкая вежа; музей «Выратаваныя мастацкія каштоўнасці; Мастацкі музей. Цікавымі для наведвальнікаў з'яўляюцца таксама Мотальскі музей народнай творчасці, Музей-сядзіба «Пружанскі палацык», Музей Беларускага Палесся, Гісторыка-мемарыяльны музей-сядзіба Нямцэвічаў.

У Год малой радзімы немагчыма не ўспомніць выбітных ураджэнцаў Брэстчыны, якія пакінулі яркі след як у беларускай, так і ў сусветнай гісторыі, культуры, навуцы. Гэта:

Напалеон Орда (1807–1883) – кампазітар, педагог, мастак, ураджэнец в. Варацэвічы Іванаўскага раёна. У сваіх акварэльных малюнках захаваў на стагоддзі сотні архітэктурных беларускіх пейзажаў, многія з якіх былі напісаныя на Брэстчыне.

Юзаф Ігнацы Крашэўскі(1812–1887) – пісьменнік, гісторык, мастак, рэдактар, выдавец, адзін з самых унікальных творцаў ХIХ ст., чыё імя ўнесена ў Кнігу рэкордаў Гінеса як «чэмпіёна эпохі гусінага пяра».

Тадэвуш Касцюшка (1746–1817) – ваенны інжынер і ваенны дзеяч Рэчы Паспалітай, нацыянальны герой Беларусі, Літвы, Польшчы і ЗША, ганаровы грамадзянін Францыі, ураджэнец Івацэвіцкага раёна.

Станіслаў II Аўгуст Панятоўскі (1732–1796) – апошні кароль польскі і вялікі князь літоўскі ў 1764–1795 гг., нарадзіўся ў Воўчыне, цяпер Камянецкі раён.

Адам Міцкевіч (1798–1855) – паэт, дзеяч нацыянальна-вызваленчага руху, нарадзіўся на хут. Завоссе Баранавіцкага раёна.

Усевалад Ігнатоўскі (1881–1931) – гісторык, грамадскі дзеяч прэзідэнт АН БССР, ураджэнец Камянецкага раёна.

Рыгор Шырма (1892–1978) – харавы дырыжор, фалькларыст, грамадскі дзеяч, ураджэнец Пружанскага раёна.

Хаім Вейцман (1874–1952) – навуковец-хімік, палітык, першы прэзідэнт дзяржавы Ізраіль, нарадзіўся ў вёсцы Моталь Іванаўскага раёна.

Менахем Бегін(Мечыслаў Вольфавіч Бягун; 1913–1992) – палітычны дзеяч Ізраіля, сёмы прэм'ер-міністр Ізраіля з чэрвеня 1977 па 1983, лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру ў 1978 г., ураджэнец Брэст-Літоўска.

Іцхак Шамір (Іцхак Езярніцкі; 1915–2012) – ізраільскі палітык, восьмы і дзясяты прэм'ер-міністр Ізраіля, нарадзіўся ў Ружанах, цяпер Пружанскі раён.

Можна ўспомніць і многіх іншых знакамітых ураджэнцаў Брэстчыны, нашых сучаснікаў, тых, для каго гэтая зямля з'яўляецца іх малой радзімай, служыла і служыць крыніцай натхнення: першы беларускі касманаўт Пётр Клімук; таленавітыя мастакі Уладзімір Кожух і Мікалай Кузьміч, які ўзнавіў беларускую святыню Крыж Еўфрасінні Полацкай; драматург, паэтэса і перакладчыца Раіса Баравікова; кінарэжысёр Міхаіл Пташук; спявак і кампазітар Ігар Карнялюк;  у пантэоне славы сусветнага спорту – мега-зорка цяжкай атлетыкі Леанід Тараненка і алімпійская чэмпіёнка па бегу на 100 м, «Белая Маланка» Юлія Несцярэнка.

Краязнаўства Берасцейшчыны

Невядомыя старонкі правінцыяльнай гісторыі. Першая сусветная вайна ў Баранавіцкім краі