1 мая 1945 года. 8 дзён да Перамогі

Хроніка гэтага дня на Усходнім фронце была багатая падзеямі. «Савецкія войскі вызвалілі вязняў Заксенхаўзена – аднаго з найбуйнейшых фашысцкіх канцлагераў». «Войскі 1-га Беларускага і 1-га Украінскага франтоў авалодалі гарадамі Брандэнбург, Ліндэн, ачысцілі ад праціўніка гарадскія раёны Шарлоттэнбург, Шэнэберг і больш за 100 кварталаў у цэнтры Берліна». «Камандуючы 8-й гвардзейскай арміяй генерал В.І. Чуйкоў прыняў начальніка генеральнага штаба германскіх сухапутных войскаў генерала Г. Крэбса, які перадаў прапанову М. Бормана і І. Гебельса аб часовым спыненні агню. Савецкая камандаванне адхіліла прапанову і запатрабавала неадкладнай і безумоўнай капітуляцыі берлінскага гарнізона. Г. Крэбс паведаміў пра самагубства 30 красавіка А. Гітлера» («1418 дзён Вялікай Айчыннай вайны», с. 400). На час перамоваў, калі вырашалася пытанне аб капітуляцыі, у Берліне раптам стала вельмі ціха, толькі зрэдку чутныя былі адзінкавыя стрэлы. Гэта звонкая цішыня прадказвала альбо надзею на доўгачаканы і блізкі свет, альбо аднаўленне грукатлівых і свісцячых гукаў вайны. Але ўмовы здачы, прапанаваныя Г. Крэбсам, былі непрымальныя. І горад зноў задрыжаў ад залпаў артылерыі, ад выбухаў бомбаў, самалётаў, якія з ровам праносяцца над зямлёй, ад строкату аўтаматаў ... Гэта быў апошні дзень штурму Берліна ­– 1 мая 1945 г. (паводле кнігі С.М. Крывашэіна «Ратная быль: Записки командира механизированного корпуса», Масква, 1962. Выданне захоўваецца ў фондзе НББ).

У газеце «Совецкая радзіма» (№ 71, с. 4) апублікаваны ліст ад калгаснікаў і кіраўнікоў Бабруйскага раёна генерал-лейтэнанту танкавых войскаў М.Ф. Панову (1901–1979), ураджэнцу Віцебскай губерні, ўдзельніку вызвалення гарадоў Беларусі. Вядома, адрас ліста – лічбы палявой пошты, № 06680. У мінулым годзе ў раёне сабралі сродкі на пабудову танкавай калоны. А нядаўна Галоўнае ўпраўленне фарміравання і баявой падрыхтоўкі бранетанкавых і механізаваных войскаў паведаміла, што калона пабудавана і накіравана ў злучэнне, якім камандуе М.Ф. Паноў. (Танкавыя войскі пад яго камандаваннем прымалі ўдзел у Берлінскай наступальнай аперацыі і аднымі з першых злучыліся на Эльбе з войскамі саюзнікаў). М.Ф. Панова памятаюць у Беларусі: ён ганаровы грамадзянін горада Мар'іна Горка Мінскай вобласці, у яго гонар названы вуліцы ў Рэчыцы Гомельскай вобласці і Бабруйску на Магілёўшчыне.

Першамайскія святочныя газеты падрыхтавалі чытачам разнастайныя матэрыялы. На першых палосах – Загад Вярхоўнага Галоўнакамандуючага аб святкаванні 1 мая ( «Звязда», № 80; «Советская Белоруссия», № 79; «Совецкая радзіма», № 71; «Уперад» Лідскага раёна Гродзенскай вобласці, № 24).

Газета «Звязда» (№ 80) апублікавала гістарычны агляд веснавых падзей 1942, 1943 і 1944 гадоў пад назвай «Партызанскае Першае мая», нарыс М. Лынькова «Вясна Беларусі», верш П. Броўкі «І сонца нам свеціць», матэрыял спецыяльнага карэспандэнта «Сустрэча на Эльбе», перадрукаваны з «Красной Звезды», з фотаздымкамі нашых і амерыканскіх салдат. У газеце «Новая жизнь» Быценскага (цяпер скасаванага) раёна Брэсцкай вобласці (№ 27) апублікаваны ўспаміны партызанкі аб адным эпізодзе вайны.

У Бабруйскай вобласці за красавік падведзены вынікі сацыялістычнага спаборніцтва машынна-трактарных станцый («Совецкая радзіма», № 71, с. 2).

Калгасы Глускага раёна Магілёўскай вобласці рапартуюць аб заканчэнні пасяўных работ («Соцыялістычная вёска» Глускага раёна, № 21). У Лідзе на 1 мая калектыў будаўнічага ўпраўлення завяршае абнаўленне будынкаў рамеснага вучылішча № 12, гарадской бальніцы, пякарні, жылога дома; а камбінат харчовых канцэнтратаў ужо выпусціў першую прадукцыю («Уперад» Лідскага раёна, № 24).

«Советская Белоруссия» (№ 79) таксама падзялілася станоўчымі навінамі. Работнікі прадпрыемстваў і ўстаноў Мінска сабралі падарункі для байцоў тых воінскіх падраздзяленняў, якія вызвалялі горад. На фронт для ўручэння падарункаў адправілася дэлегацыя мінчан. У памяшканні Дзяржаўнага тэатра імя Янкі Купалы для выхаванцаў дзіцячых дамоў быў арганізаваны першамайскі ранішнік, перад гледачамі выступілі дзіцячыя самадзейныя калектывы і артысты дзяржаўнай філармоніі.

З далёкай Удмуртыі атрымана братэрская дапамога: адтуль працоўным горада Барысава прывезена ў дар 10 вагонаў з такарнымі станкамі, аўтагеннымі апаратамі, абсталяваннем для дзіцячага саду. Таксама было перададзена шмат кніг, у тым ліку шматтомнае выданне «Большой советской энциклопедии», слоўнікі, камплекты центральных газет.

Да гэтага святочнага дня быў спецыяльна прымеркаваны вялікі матэрыял пра жыццё-быццё калгасу з прыдатным назвай «Першае мая». Пасля напружанай працы жанчыны гэтага калгаса спяшаюцца ў клуб. Тут у драматычным гуртку яны рэпеціруюць п'есы і рыхтуюць спектаклі. Ці проста збіраюцца, каб паспяваць разам беларускія песні. Так, за працай і песняй, хутчэй праходзіць час у чаканні сваіх блізкіх з вайны.

А да Перамогі – 8 дзён ...